چرا نوزادمان دچار زردی می شود؟
زردی یک عارضه شایع در بین نوزادان تازه متولد شده است، به طور میانگین از هر 5 نوزاد 3 نوزاد به زردی مبتلا می‌شود، یعنی 60 درصد از نوزادان در روزهای اولیه تولد به زردی مبتلا می‌شوند.
دلایل مختلفی برای این عارضه وجود دارد که بسته به علت ایجاد آن به دو دسته زردی خفیف و شدید تقسیم می‌شود.
زردی اغلب سه روز پس از تولد ایجاد و تا دو هفتگی نوزاد ادامه دارد و در بیشتر مواقع خفیف است و با درمان‌های خانگی رفع خواهد شد، اما اگر این زردی شدت گیرد و درمان نشود می‌تواند باعث ایجاد آسیب‌های مغزی شود.
به احتمال زیاد شما هم تا به حال ممکن است کودک مبتلا به زردی را دیده باشید و یا اینکه شنیده باشید که یکی از اطرافیانتان نوزادش دچار زردی شده و یک دوره درمانی را در منزل و یا در بیمارستان گذرانده است.
دلایل زردی نوزاد چیست؟
از دلایل اصلی ایجاد زردی در نوزادان وجود حجم زیادی از ماد‌ه‌ای زرد رنگ در خون به نام بیلی‌روبین است و چون کبد نوزاد تا دو هفتگی به طور کامل شکل نگرفته و در تجزیه بلی‌روبین ناتوان است، زردی تا این مدت ادامه پیدا کرده و اغلب پس از این زمان رفع خواهد شد. اما گاهی زردی ممکن است به دلیل وجود مشکلات دیگری باشد که در این حالت نوزاد باید تحت درمان قرار گیرد.
در ادامه به برخی از این دلایل اشاره خواهیم:
عدم تطابق خونی مادر و نوزاد
عدم تطابق گروه خونی نوزاد با مادر یکی از علل ایجاد زردی در درصد کمی از نوزادان است. همین امر باعث افزایش گلبول‌های قرمز می‌شود و از آنجایی که بیلی‌روبین از تجزیه گلبول‌های قرمز تشکیل می‌شود، سطح آن در این شرایط بالا رفته و نوزاد دچار زردی می‌شود.
زردی فیزیولوژیک، مشکلات کبدی در نوزاد
کبد نوزاد تا دو هفتگی هنوز به طور کامل تشکیل نشده و در تجزیه بیلی‌روبین ناتوان است در این شرایط به زردی ایجاد شده اصطلاحا زردی فیزیولوژیک گفته می‌شود. این شایع‌ترین نوع زردی در میان نوزادان است.
اما زردی به علت مشکلات دیگری در کبد مانند هپاتیت یا فیبروز کیستیک نیز می‌تواند رخ دهد که در این شرایط نوزاد باید سریعا تحت درمان قرار گیرد.
مشکل در گلبول‌های قرمز خون
در خون نوزادان حجم معینی از گلبول‌های قرمز وجود دارد که در حال تجزیه می‌باشند، در برخی نوزادان تعداد این گلبول‌های قرمز بیشتر است که این اغلب در دوقلوها یا نوزادان نارس رایج‌تر است. هرچه تعداد گلبول قرمز بیشتری تجزیه شود، بیلی‌روبین تشکیل شده از این فرآیند بیشتر خواهد بود.
خونریزی داخلی
خونریزی داخلی هم می‌تواند یکی از دلایل ایجاد زردی در نوزادان باشد. این مورد بسیار نادر است اما در صورت ایجاد می‌بایست به سرعت اقدامات اورژانسی در جهت درمان نوزاد صورت گیرد.
وجود عفونت
وجود هرگونه عفونت در خون نوزاد هم می‌تواند زمینه ساز زردی باشد. با مراجعه به پزشک و انجام آزمایشات خون می‌توان عفونت را تشخیص و درمان کرد.
بیماری زمینه‌ای ژنتیکی، مانند بیماری کمبود G6PD
زمانی که بدن نوزاد به اندازه کافی G6PD نداشته باشد، زردی ایجاد می‌شود.
G6PD یک آنزیم است که از گلبول‌های قرمز در برابر مواد سمی که از مصرف برخی داروها یا مقابله بدن در برابر برخی عفونت‌ها ایجاد شده‌اند محافظت می‌کند.
کبودی در بدو تولد
برخی نوزادان ممکن است در حین تولد به دلیل ضربه‌ای که به قسمتی از بدن آنها وارد می‌شود دچار کبودی و خون مردگی شوند، در واقع هنگامی که خون از رگ نشت پیدا می‌کند کبودی اتفاق می‌افتد. هنگامی که کبودی‌های بزرگ بهبود می‌یابند، سطح بیلی‌روبین ممکن است افزایش یابد.
تولد زودتر از موعد
زردی نوزادان نارس بسیار شایع است. برخی از نوزادان در 37 هفتگی و به صورت نارس به دنیا می‌آیند و به دلیل کامل نشدن تمام اجزا بدن و ضعیف یودن آنها به احتمال زیاد دچار زردی خواهند شد.
عدم دریافت شیر کافی
نوزادانی که بعد از به دنیا آمدن به درستی و به اندازه توسط شیر مادر تغذیه نمی‌شوند نیز ممکن است دچار زردی شوند و به همین علت چه در طول درمان زردی و چه در حالت نرمال باید حتما به اندازه کافی توسط شیر مادر تغذیه شوند.
تشخیص زردی نوزاد
زردی معمولا بلافاصله پس از تولد رخ نمی‌دهد و تا چند روز بعد علائم آن بروز می‌کند. برای تشخیص اولیه زردی نوزاد راه‌های مختلفی وجود دارد اما در نهایت می‌بایست با آزمایش خون و بررسی پزشک تشخیص داده شود. راه‌های تشخیص زردی نوزاد عبارتند از:
تغییر رنگ پوست
یکی از علائمی که با بروز آن می‌توان زردی را تشخیص داد تغییر رنگ پوست و سفیدی چشم است. تغییر رنگ از صورت و چشم‌ها شروع می‌شود و کم‌کم به بدن می‌رسد.
فشار دادن نوک انگشت روی بینی یا پیشانی
انگشت خود را روی بینی یا وسط پیشانی نوزاد با احتیاط کمی فشار دهید، این کار باعث می‌شود تا حجمی از بیلی روبین در یک سطح از پوست جمع شود و تغییر رنگ دهد.
بررسی ادرار و مدفوع
ادرار در نوزاد تازه متولد شده بی رنگ و مدفوعش زرد یا نارنجی رنگ است، در صورتی که رنگ ادرار نوزاد شما زرد باشد و مدوفع کم‌رنگی داشته باشد می‌تواند نشان دهنده زردی باشد.
استفاده از بیلی‌چک
بیلی‌روبین سنج یا بیلی‌چک یک ابزار برای تشخیص زردی نوزاد است. این دستگاه را به پیشانی نوزاد نزدیک کرده تا میزان بیلی‌روبین را نمایش دهد. میزان بیلی‌روبین نمایش داده شده به نسبت سن نوزاد متغییر است و باید با توجه به سن نوزاد تشخیص داد که آیا عدد بیلی‌روبین نمایش داده شده نشان دهنده زردی هست یا خیر.
آزمایش خون
مطمئن‌ترین روشی که برای تشخیص زردی نوزاد وجود دارد آزمایش خون است. انجام آزمایش خون برای تشخیص زردی تنها زمانی ضروری است که نوزاد در ساعات ابتدایی تولد دچار علائم زردی شود و یا در تست بیلی‌روبین عدد بالایی مشاهده شده باشد.
مواد غذایی مضر برای زردی
همانطور که گفتیم شیردهی به نوزاد یکی از اقدامات پیش‌گیرنده در زردی نوزاد است، همانطور که استفاده از برخی مواد غذایی به کاهش زردی کمک می‌کنند مصرف برخی غذا‌ها و خوراکی‌ها توسط مادر می‌تواند باعث افزایش زردی شود. پس مادرانی که نوزادشان از شیر آنها تغذیه می‌شوند باید در روزهای ابتدایی رژیم غذایی مناسبی را رعایت کنند تا موادی که زردی را تشدید می‌کنند از طریق شیر به نوزاد منتقل نگردد. برخی از این مواد غذایی عبارتند از:
غذاهای با طبع گرم
پیاز و سیر خام
ادویه جات با طبع گرم مانند زنجبیل، دارچین
عسل
غذاهای چرب
گوشت گاو
بادمجان
فست فود و غذاهای کنسروی
درمان خانگی زردی نوزاد
همان طور که در ابتدای مقاله نیز اشاره کردیم اگر تشخیص زردی نوزاد به موقع انجام شود و دلایل زردی نوزاد مشخص شود می‌توان با رعایت برخی نکات و توصیه‌‌های پزشکی که توسط پزشک مربوطه داده می‌شود در منزل نیز درمان نوزاد را شروع کرد و نیازی به بستری شدن در بیمارستان نیست .
این توصیه‌ها چیست و چگونه می‌توان در منزل نیز زردی نوزاد را درمان کرد؟
- اول اینکه پزشک باید نوزاد را معاینه کند اگر میزان زردی در نوزاد کم و خفیف بود شما با نظر پزشک می‌توانید درمان زردی در منزل را شروع کنید.
- یکی از راه‌هایی که می‌تواند میزان زردی در نوزاد را کاهش دهد شیر دادن‌های مکرر مادر می‌باشد زیرا از این طریق نوزاد بیرون روی و ادرار بیشتری خواهد داشت و از این طریق نیز زردی از بدن نوزاد سریعتر خارج می‌شود.
- استفاده از دستگاه‌های پرتو درمانی در منزل نیز می‌تواند برای درمان زردی در نوزاد بسیار کمک کننده باشد.فقط باید روش درست استفاده کردن از این دستگاه را بدانید و از یک مجموعه معتبر و یا کلینیک معتبر این دستگاه را خریداری و یا اجاره کنید.
- محیط اطراف نوزاد نیز در درمان زردی بسیار موثر است. سعی کنید دمای اطراف نوزاد نه خیلی گرم باشد تا نوزاد تب کند و آب بدنش را از دست بدهد و نه اینکه خیلی سرد باشد تا نوزاد سرما بخورد.
- قرار دادن نوزاد در معرض نور آفتاب نیز می تواند در از بین بردن میزان زردی در نوزاد بسیار موثر باشد فقط باید توجه داشته باشید که مدت زمان قرار دادن نوزاد در زیر آفتاب باید کم باشد تا نوزاد دچار آفتاب سوختگی نشود.
- در صورت کم بودن شیر مادر در طی دوره درمان مادر می تواند از شیر خشک نیز برای نوزاد استفاده کند و شکم نوزاد را سیر کند زیرا گرسنه ماندن نوزاد می تواند به خودی خود میزان زردی در نوزاد را بالا ببرد.
- تغذیه مادر نیز در این دوران بسیار مهم و در روند زردی نوزاد تاثیر مستقیم دارد به همین دلیل هم مادر باید از خوردن غذاهایی با طبع گرم و یا خوردن غذاهای فرآوری شده و غلیظ خودداری کند.
مدت زمان درمان زردی چقدر است؟
معمولا زردی در نوزادان در 24 تا 72 ساعت ابتدایی تولد نوزاد نشانه‌هایی از خود بروز می‌دهد و در صورت تشخیص به موقع دلایل زردی نوزاد و درمان تا دو هفته نیز طول خواهد کشید. اما اگر این درمان و تشخیص در زمان مناسب انجام نشود ممکن است نوزاد مدت زمان بیشتری را درگیر این بیماری باشد و روند و طول مدت درمان نیز بیشتر طول بکشد و همین مسئله نیز می تواند برای نوزاد بسیار خطرناک باشد و حتی در صورت درمان نکردن این عارضه آسیب های مغزی و حتی ناشنوایی را نیز به همراه داشته باشد.پس همان در مشاهده علائم نوزاد خود بسیار دقیق باشید و کوچک‌ترین تغییر را به دکتر معالج خود اطلاع دهید.
راه‌های پیشگیری از زردی نوزاد
یکی از اقدامات کمک کننده که در روزهای ابتدایی تولد می‌توانید انجام دهید تا از زردی نوزاد جلوگیری کنید، شیردهی مداوم است. هر اندازه که نوزاد شیر بیشتری دریافت کند مقدار اضافی بیلی‌روبین از طریق ادرار و مدفوع دفع می‌گردد.
همچنین شیر مادر عملکرد کبد نوزاد را برای تجزیه بیلی‌روبین بهبود می‌بخشد. پس توصیه می‌شود تعداد دفعات شیردهی به نوزاد در روزهای نخست تولد افزایش داده شود.
آیا زردی باعث آسیب به نوزاد می‌شود؟
در پاسخ به این سوال که آیا زردی در نوزادان خطرناک است یا خیر باید بگوییم که زردی اغلب در نوزادان تازه متولد شده رخ می‌دهد و از سه روزگی تا هفته دوم تولد ادامه می‌یابد و پس از آن هم رفع خواهد شد، اما در برخی موارد بیلی‌روبین خون نوزاد آنقدر زیاد است که در صورت عدم پیگیری و درمان می‌تواند آسیب زننده باشد.
سطح بالای بیلی‌روبین سلول‌های مغزی را تحت تاثیر قرار دهد و در موارد نادر منجر به فلج مغزی، تشنج و یا اختلال در فرآیند رشد خواهد شد.
کلام پایانی
زردی نوزاد که در هنگام تولد به وجود می‌آید هیچ ارتباطی با تغذیه مادر در دوران بارداری ندارد و در اکثر مواقع نیز با تشخیص درست و مراقبت‌های اولیه از بین خواهد رفت، پس اگر شما هم جزو مادرانی هستید که نوزاد شما دچار این عارضه شده است و یا در حال حاضر باردار هستید و منتظر به دنیا آمدن فرزند خود هستید باید این را در نظر داشته باشید که صبور و خونسرد بودن اولین و مهمترین قدم برای شما در درمان نوزادتان خواهد بود. پس از بروز علائم اولیه زردی حتما به پزشک مراجعه کرده تا با مشخص شدن سطح بیلی‌روبین خون نوزاد و شدت زردی درمان متناسب با آن تشخیص داده شود. بخاطر داشته باشید که از انجام هر گونه اقدام خودسرانه پیش از مشورت پزشک پرهیز نمایید.
and 
in 
.